Mastering Biển Tây Philippines: Phán quyết 2016, UNCLOS, Tranh Chấp

Biển Tây Philippines, hay còn gọi là Biển Đông, là một khu vực có tầm quan trọng địa chính trị, kinh tế và chiến lược to lớn. Đây là tuyến đường hàng hải huyết mạch kết nối các nền kinh tế lớn trên thế giới, đồng thời là nơi tập trung trữ lượng tài nguyên thiên nhiên phong phú. Tuy nhiên, khu vực này cũng là điểm nóng của các tranh chấp chủ quyền phức tạp, liên quan đến nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện và khách quan về Biển Tây Philippines, tập trung vào phán quyết của Tòa Trọng tài năm 2016, vai trò của UNCLOS (Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển), và tình hình tranh chấp hiện tại.

Bối cảnh lịch sử tranh chấp Biển Đông

Tranh chấp Biển Đông có lịch sử lâu dài và phức tạp, bắt nguồn từ các tuyên bố chủ quyền chồng chéo của nhiều quốc gia, bao gồm Trung Quốc, Việt Nam, Philippines, Malaysia, Brunei và Đài Loan. Trung Quốc dựa vào cái gọi là "đường chín đoạn" (hay "đường lưỡi bò") để tuyên bố chủ quyền đối với hầu hết diện tích Biển Đông, một yêu sách bị nhiều quốc gia và cộng đồng quốc tế phản đối.

Trong những năm qua, đã có nhiều sự kiện lịch sử quan trọng làm gia tăng căng thẳng trong khu vực. Ví dụ, Công ước Geneva năm 1954, mặc dù liên quan đến việc phân chia Việt Nam, cũng đề cập đến các đảo ở Biển Đông. Gần đây hơn, các hoạt động xây dựng đảo nhân tạo quy mô lớn của Trung Quốc đã làm thay đổi đáng kể hiện trạng và gây lo ngại về quân sự hóa khu vực. Các hoạt động này không chỉ làm gia tăng căng thẳng mà còn gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường biển.

Phán quyết của Tòa Trọng tài 2016

Một bước ngoặt quan trọng trong tranh chấp Biển Đông là phán quyết của Tòa Trọng tài thường trực (PCA) năm 2016. Philippines đã khởi kiện Trung Quốc lên Tòa Trọng tài, yêu cầu làm rõ tính pháp lý của yêu sách "đường chín đoạn" và các quyền của Philippines trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ).

Tòa Trọng tài đã ra phán quyết có lợi cho Philippines, bác bỏ yêu sách "đường chín đoạn" của Trung Quốc và khẳng định rằng các cấu trúc địa lý ở Biển Đông không phải là đảo có khả năng tạo ra vùng đặc quyền kinh tế. Phán quyết cũng khẳng định quyền chủ quyền và quyền tài phán của Philippines trong vùng đặc quyền kinh tế của mình, bao gồm cả các khu vực như Bãi Cỏ Rong (Mischief Reef) và Bãi Scarborough (Huangyan Island).

Các luận điểm chính của phán quyết:

• Tính pháp lý của "đường chín đoạn": Tòa Trọng tài kết luận rằng không có cơ sở pháp lý nào để Trung Quốc tuyên bố các quyền lịch sử đối với các vùng biển nằm trong "đường chín đoạn".
• Phân loại các cấu trúc địa lý: Tòa Trọng tài phân loại các cấu trúc địa lý ở Biển Đông thành đảo, đá và bãi cạn ngầm. Chỉ có đảo mới có khả năng tạo ra vùng đặc quyền kinh tế.
• Quyền chủ quyền và quyền tài phán của Philippines: Tòa Trọng tài khẳng định quyền chủ quyền và quyền tài phán của Philippines trong vùng đặc quyền kinh tế của mình, bao gồm quyền khai thác tài nguyên thiên nhiên.

Phán quyết của Tòa Trọng tài có ý nghĩa quan trọng đối với các bên liên quan và luật pháp quốc tế. Nó tạo ra một tiền lệ quan trọng cho việc giải quyết các tranh chấp biển dựa trên luật pháp quốc tế. Tuy nhiên, Trung Quốc đã từ chối công nhận và tuân thủ phán quyết, tiếp tục các hoạt động khẳng định chủ quyền và gây căng thẳng trong khu vực.

UNCLOS (Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển)

UNCLOS là một hiệp ước quốc tế quan trọng, điều chỉnh các hoạt động trên biển và thiết lập các quy tắc về quyền và nghĩa vụ của các quốc gia ven biển. UNCLOS quy định các vấn đề như quyền tự do hàng hải, vùng đặc quyền kinh tế (EEZ), thềm lục địa và giải quyết tranh chấp.

Các điều khoản quan trọng của UNCLOS liên quan đến Biển Đông:

• Quyền tự do hàng hải: UNCLOS bảo đảm quyền tự do hàng hải cho tất cả các quốc gia trên các vùng biển quốc tế, bao gồm cả Biển Đông.
• Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ): UNCLOS cho phép các quốc gia ven biển có quyền chủ quyền đối với việc khai thác tài nguyên thiên nhiên trong vùng đặc quyền kinh tế của mình, kéo dài 200 hải lý từ đường cơ sở.
• Thềm lục địa: UNCLOS quy định về quyền của các quốc gia ven biển đối với thềm lục địa của mình, bao gồm quyền khai thác tài nguyên khoáng sản.
• Giải quyết tranh chấp: UNCLOS cung cấp các cơ chế giải quyết tranh chấp, bao gồm đàm phán, hòa giải, trọng tài và tòa án quốc tế.

Trong bối cảnh tranh chấp Biển Đông, các bên liên quan có những cách giải thích và áp dụng UNCLOS khác nhau. Trung Quốc, ví dụ, cho rằng UNCLOS không ảnh hưởng đến các quyền lịch sử của mình trong khu vực, trong khi các quốc gia khác nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ UNCLOS và giải quyết tranh chấp một cách hòa bình dựa trên luật pháp quốc tế.

Tình hình tranh chấp Biển Đông hiện tại

Tình hình tranh chấp Biển Đông hiện tại vẫn còn phức tạp và căng thẳng. Trung Quốc tiếp tục các hoạt động xây dựng và quân sự hóa trên các đảo nhân tạo, tăng cường sự hiện diện quân sự và khẳng định chủ quyền của mình. Các hoạt động này đã gây ra những phản ứng mạnh mẽ từ các quốc gia khác trong khu vực và cộng đồng quốc tế.

Vai trò của các bên liên quan:

• Trung Quốc: Tiếp tục các hoạt động khẳng định chủ quyền, xây dựng đảo nhân tạo, và thực hiện các biện pháp cưỡng ép đối với các quốc gia khác.
• Philippines: Nỗ lực bảo vệ quyền chủ quyền và quyền tài phán của mình, tăng cường hợp tác quốc tế và đưa vấn đề Biển Đông ra các diễn đàn quốc tế.
• Việt Nam: Duy trì sự hiện diện trên các đảo và bãi đá ngầm, phản đối các hành động xâm phạm chủ quyền, và thúc đẩy giải pháp hòa bình dựa trên luật pháp quốc tế.
• Hoa Kỳ và các cường quốc khác: Tăng cường sự hiện diện hải quân, ủng hộ tự do hàng hải, và kêu gọi tuân thủ luật pháp quốc tế.

Chủ tịch Hạ viện Philippines Martin Romualdez đã nhiều lần lên tiếng về tầm quan trọng của việc giải quyết các tranh chấp Biển Đông một cách hòa bình và tuân thủ luật pháp quốc tế. Ông nhấn mạnh rằng Philippines sẽ tiếp tục bảo vệ quyền chủ quyền và quyền tài phán của mình, đồng thời tăng cường hợp tác với các đối tác quốc tế để duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực.

Các giải pháp tiềm năng

Để giải quyết tranh chấp Biển Đông một cách hòa bình và bền vững, cần có sự hợp tác và thiện chí từ tất cả các bên liên quan. Một số giải pháp tiềm năng bao gồm:

• Đàm phán song phương và đa phương: Các bên liên quan nên tăng cường đàm phán để tìm kiếm các giải pháp hòa bình và chấp nhận được cho tất cả các bên.
• Cơ chế giải quyết tranh chấp theo UNCLOS: Sử dụng các cơ chế giải quyết tranh chấp được quy định trong UNCLOS, như trọng tài và tòa án quốc tế.
• Hợp tác trong các lĩnh vực phi truyền thống: Hợp tác trong các lĩnh vực như nghiên cứu khoa học, bảo vệ môi trường, và cứu trợ thiên tai để xây dựng lòng tin và giảm căng thẳng.
• Xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử (COC) hiệu quả và ràng buộc pháp lý: COC cần phải có các quy định rõ ràng và ràng buộc pháp lý để ngăn chặn các hành động gây hấn và thúc đẩy hợp tác trong khu vực.

Kết luận

Tranh chấp Biển Đông là một vấn đề phức tạp và nhạy cảm, có tác động lớn đến hòa bình, ổn định và phát triển của khu vực. Phán quyết của Tòa Trọng tài năm 2016 đã làm rõ nhiều vấn đề pháp lý quan trọng, nhưng vẫn còn nhiều thách thức phía trước.

Để giải quyết tranh chấp một cách hòa bình và bền vững, các bên liên quan cần phải tuân thủ luật pháp quốc tế, tăng cường đối thoại và hợp tác, và tìm kiếm các giải pháp chấp nhận được cho tất cả các bên. Việc duy trì hòa bình, ổn định và tự do hàng hải ở Biển Đông là trách nhiệm chung của tất cả các quốc gia trong khu vực và cộng đồng quốc tế.

TL;DR